قانون الزام به ثبت رسمي معاملات اموال غيرمنقول
الزام ثبت اسناد غیررسمی در سامانه الکترونیکی
تأثیر عدم ثبت در سامانه بر اعتبار حقوقی معاملات و دعاوی مربوطه
ماده ۱- یک سال پس از راهاندازی رسمی “سامانه ساماندهی اسناد غیررسمی” موضوع ماده (۱۰) این قانون، هر عمل حقوقی اعم از عقد و ایقاع که موضوع یا نتیجه آن انتقال مالکیت عین یا انتقال حق انتفاع (اعم از عمری یا رقبی برای مدت بیش از دو سال) یا انتقال حق ارتفاق اموال غیرمنقول باشد، همچنین وقف، انعقاد عقد رهن در خصوص آنها، انعقاد عقود مفید برای انتقال منافع اموال مذکور برای مدت بیش از دو سال، اجاره به شرط تملیک و هر نوع پیشفروش ساختمان، چه به صورت سهمی از کل عرصه یا اعیان باشد، و تعهد به انجام کلیه اعمال حقوقی مذکور، باید در سامانه ثبت الکترونیک اسناد به ثبت برسد. در غیر این صورت، دعاوی مرتبط با اعمال حقوقی که ثبت نشده باشد و ادله مربوط به آنها، در بخشهایی که مفید به موارد مذکور است، در مراجع قضائی، شبه قضائی و داوری قابل استماع نبوده و فاقد اعتبار است. همچنین، جز دعوای استرداد عوضین، هیچ شکایت کیفری یا دعوای حقوقی یا تقاضایی در خصوص آن عمل حقوقی و اسناد مربوط به آن، مانند شکایت انتقال مال غیر، دعوای اثبات یا اجرای معامله، ابطال سند رسمی مالکیت، الزام به تنظیم سند رسمی، خلع ید، تخلیه ید و الزام به اجرای تعهدات مندرج در آن، در مراجع مذکور پذیرفته نمیشود. علاوه بر این، اسناد ثبتنشده مربوط به اعمال حقوقی مذکور در هیچیک از دستگاههای اجرائی موضوع ماده (۲۹) قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۹۵/۱۲/۱۴ پذیرفته نخواهد شد و در مراجع قضائی و اداری مذکور، تنها شخصی مالک ملک شناخته میشود که ملک به نام او در دفتر املاک سازمان ثبت اسناد و املاک کشور (که از این پس در این قانون “سازمان” نامیده میشود) به ثبت رسیده یا از مالک رسمی به ارث برده باشد.
هیئت وزیران در جلسه مورخ ۱۴۰۴/۲/۷، پیشنهاد سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و نامه شماره ۹۰۰۰/۱۹۸۴۳/۱۰۰۰ مورخ ۱۴۰۳/۸/۲۰ قوه قضائیه را بررسی کرده و با همکاری وزارتخانههای کشور و راه و شهرسازی و به استناد تبصره (۳) ماده (۱۴) قانون الزام به ثبت رسمی معاملات اموال غیرمنقول مصوب ۱۴۰۱، آییننامه اجرایی آن را به شرح زیر تصویب کرد:
آییننامه اجرایی تبصره (۳) ماده (۱۴) قانون الزام به ثبت رسمی معاملات اموال غیرمنقول (مدیریت و ساماندهی پیشفروش ساختمان و مشارکت در ساخت)
ماده ۱: در این آییننامه، اصطلاحات زیر به معانی مشخص زیر به کار میروند:
۱- قانون: قانون الزام به ثبت رسمی معاملات اموال غیرمنقول مصوب ۱۴۰۱؛
۲- سازمان: سازمان ثبت اسناد و املاک کشور؛
۳- مرجع صدور پروانه: هر مرجعی که به موجب قوانین یا مقررات صلاحیت صدور پروانه ساختمان را دارد، از جمله شهرداریها، دهیاریها، سازمانهای مناطق آزاد تجاری، صنعتی و ویژه اقتصادی، شرکتهای عمران شهرهای جدید، شرکتهای شهرکهای صنعتی و مراجع موضوع ماده (۱۰) آییننامه استفاده از اراضی، احداث بنا و تأسیسات در خارج از حریم شهرها و محدوده روستاها (موضوع تصویبنامه شماره ۳۱۶۳۶/ت۴۷۰۹۷هـ مورخ ۱۳۹۱/۲/۲۰)؛
۴- نقشه معماری تأییدشده: نقشه معماری که مرجع صدور پروانه پیش از صدور پروانه ساختمان مطابق این آییننامه ثبت و صادر میکند. این نقشه شامل حداقل مشخصات «سطح اشغال مجاز»، «تعداد طبقات»، «تعداد و مساحت واحدهای هر طبقه و پارکینگها و انباریها»، و «نوع سازه طبق درخواست مالک از قبیل سازه فلزی، بتنی و مصالح بنّایی» است و مبنای ثبت تقسیمنامه و صدور شناسه یکتا از سوی سازمان خواهد بود. این نقشه همان دستور نقشه موضوع ماده (۱۴) قانون است؛
۵- سامانه: سامانه ثبت الکترونیک اسناد موضوع ماده (۱) قانون؛
۶- سامانه پنجره واحد: سامانه پنجره واحد مدیریت زمین مطابق با ضوابط اجرایی آن مصوب ۱۴۰۱؛
۷- تقسیمنامه: سند رسمی که در سامانه ثبت شده و میزان سهم هر یک از مالکان مشاعی در هر یک از واحدهای مشخصشده در نقشه معماری تأییدشده را تعیین میکند. همچنین سایر قطعات اختصاصی از قبیل پارکینگ و انباری هر یک از واحدها طبق قانون تملک آپارتمانها مصوب ۱۳۴۳ و آییننامه اجرایی آن، مشخص میشود.
همچنین بخوانید :
۸ ـ مستندات ساختمانی: دستور نقشه مندرج در بند (۱۹ـ۱ـ۲) مبحث دوم مقررات ملی ساختمان ایران، نقشه معماری تأیید شده، پروانه ساختمان، گواهی عدم خلاف و گواهی پایان کار عملیاتی ساختمانی.
ماده ۲ـ مرجع صدور پروانه موظف است نقشه معماری تأیید شده را که طبق ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری و استعلامات لازم برای صدور پروانه ساختمان تهیه شده است، همراه با تعیین نوع کاربری هر یک از واحدهای نقشه مذکور، ثبت و صادر کرده و به صورت برخط و آنی در سامانه بارگذاری نماید. این نقشه به هیچ عنوان مجوز ساخت به شمار نمیرود.
تبصره ـ مرجع صدور پروانه موظف است در صدور پروانه ساختمان، نقشه معماری تأیید شده را با رعایت ماده (۲۳) این آییننامه ملاک عمل قرار دهد، مگر اینکه متقاضی درخواست دیگری داشته باشد.
ماده ۳ـ سازمان موظف است سامانه را به گونهای طراحی نماید که امکان ثبت برخط و آنی مستندات ساختمانی و اطلاعات مربوطه به صورت ساختاریافته توسط مرجع صدور پروانه از طریق سامانه پنجره واحد فراهم شود. تا زمانی که دسترسی مراجع صدور پروانه برای ثبت اطلاعات مذکور در سامانه پنجره واحد فراهم نگردد، سازمان مکلف است امکان ثبت مستقیم این اطلاعات را برای مراجع مربوطه مهیا سازد.
تبصره ـ ثبت اطلاعات مذکور در سامانه منوط به استعلام اعتبار شناسه ملی مرجع صدور پروانه و سمت صاحب امضاء از سامانه جامع پایگاه اطلاعاتی اشخاص حقوقی کشور و همچنین احراز هویت شخص صاحب امضاء به صورت الکترونیکی است. سازمانهای ثبتکننده مراجع صدور پروانه موظفند هرگونه تغییرات مدیریتی و هویتی در شخص صاحب امضاء را ظرف حداکثر ۲۴ ساعت در سامانه جامع پایگاه اطلاعات اشخاص حقوقی کشور بهروزرسانی کنند.
ماده ۴ـ پس از فراهم شدن دسترسی مراجع صدور پروانه به سامانه، این مراجع موظفند نقشه معماری تأیید شده، پروانه ساختمان، گواهی پایان کار عملیات ساختمانی و سایر اقلام اطلاعاتی مربوطه را بلافاصله پس از صدور، تمدید، تغییر یا ابطال آنها، به صورت ساختاریافته و برخط در سامانه ثبت نمایند. همچنین مراجع مذکور باید تخلفات ساختمانی رسیدگی شده را بلافاصله پس از اطلاع در سامانه ثبت کنند.
تبصره ۱ـ تنها مستندات ساختمانی ثبت شده در سامانه، بسته به مورد، در ثبت تقسیم نامه، صدور شناسه یکتا، ثبت اعمال حقوقی مربوط به شناسه یکتا و صدور اسناد مالکیت قابل استناد خواهد بود.
تبصره ۲ـ ثبت مستندات ساختمانی به صورت برخط و آنی در سامانه الزامی است و در صورت تخلف، طبق قوانین و مقررات مربوطه عمل خواهد شد.
ماده ۵ ـ مرجع صدور پروانه تنها در صورتی مجاز به دریافت وجوه مربوط به صدور، تغییر یا اصلاح هر مستند است که نقشه معماری تأیید شده در سامانه بارگذاری شود.
تبصره ـ دریافت هر گونه وجه خارج از فرآیند مقرر در این ماده، برخلاف قانون محسوب میگردد.
ماده ۶ ـ سازمان موظف است امکان ثبت تقسیمنامه برای مالکان املاک دارای نقشه معماری تأیید شده را در سامانه فراهم نماید. در تقسیمنامه، باید قطعات اختصاصی شامل توقفگاه (پارکینگ) و انباری هر یک از واحدهای مشخص شده در نقشه معماری تأیید شده توسط مالکان، با رعایت مقررات مربوطه تعیین گردد.
همچنین بخوانید :
تبصره ۱ ـ تا پیش از فراهم شدن دسترسی مراجع صدور پروانه به سامانه، در صورتی که این مراجع شمارهگذاری قطعات اختصاصی را انجام نداده باشند، مالک یا مالکان میتوانند با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی و در زمان ثبت تقسیمنامه، نسبت به شمارهگذاری قطعات مذکور اقدام نمایند.
تبصره ۲ ـ برای ثبت تقسیمنامه نیازی به گواهی پایان کار عملیات ساختمان و صورتمجلس تفکیکی نمیباشد.
ماده ۷ ـ سازمان موظف است سامانه را به گونهای طراحی کند که بهطور همزمان با ثبت تقسیمنامه، شناسه یکتا برای هر واحد صادر شود.
تبصره ۱ ـ در صورت درخواست صدور شناسه یکتا توسط مالک یا مالکان بدون تقسیمنامه، متقاضیان موظفند در فرم درخواست خود، قطعات اختصاصی شامل توقفگاه (پارکینگ) و انباری هر واحد را با رعایت قوانین و مقررات مربوطه مشخص نمایند. سازمان نیز موظف است بر اساس این اطلاعات، نسبت به صدور شناسه یکتا اقدام کند.
تبصره ۲ ـ در صورت مشاعی بودن مالکیت ملک، چنانچه تقسیمنامه وجود داشته باشد، مالکیت شناسههای یکتا بر اساس آن تعیین خواهد شد و در غیر این صورت، مالکیت به صورت مشاعی و به نسبت مالکیت مالکان در ملک خواهد بود.
تبصره ۳ ـ سازمان موظف است برای تمامی واحدهای دارای نقشه معماری تأیید شده، شناسه یکتا صادر نماید و صدور شناسه یکتا تنها برای برخی واحدها مجاز نخواهد بود.
ماده ۸ ـ سازمان موظف است شناسه یکتای صادرشده برای واحدهای مشخص شده در نقشه معماری تأیید شده را به صورت برخط و آنی به مرجع صدور پروانه اعلام نماید.
تبصره ـ سازمان موظف است سامانه را بهگونهای طراحی کند که شناسه یکتای مربوط به مالک عرصه و در موارد وقفی به سازمان اوقاف و امور خیریه یا متولی وقف نیز اعلام شود.
ماده ۹ ـ مرجع صدور پروانه باید پروانه ساختمانی را همراه با شناسه یکتای اعلامشده از سوی سازمان صادر کند. صدور پروانه ساختمانی تنها پس از صدور نقشه معماری تأییدشده و شناسه یکتا امکانپذیر است.
تبصره ـ صدور شناسه یکتا و پروانه ساختمانی برای املاک مشمول تبصره (۴) ماده (۱۰) قانون، بستگی به اخذ مجوز از وزارت راه و شهرسازی یا بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و رعایت ضوابط مربوط خواهد داشت.
ماده ۱۰ ـ سازمان موظف است شناسه یکتا را بهگونهای صادر کند که دسترسی به اطلاعات مربوط به ساختمان و هر یک از واحدها، شامل نقشه معماری واحد، نقشه معماری ساختمان، موقعیت واحد و توفقگاه (پارکینگ) و انباری متعلق به آن، کاربری واحد، مساحت واحد، تعداد طبقات ساختمان، تعداد کل واحدها و واحدهای هر طبقه، مجموع مساحت اختصاصی کل واحدها، مساحت عرصه ساختمان، اطلاعات مالک یا مالکان شناسه یکتا و میزان سهم هر یک، اطلاعات ثبتی ملک (از جمله پلاک ثبتی و شناسه جام ملک)، نشانی و شناسه پستی ملک و سوابق نقل و انتقالات صورتگرفته، در دسترس باشد.
تبصره ـ مرجع صدور پروانه موظف است اطلاعات فوق را بهصورت ساختاریافته، برخط و آنی در سامانه ثبت کند.
ماده ۱۱ ـ در راستای تبصره ماده (۱۱) قانون جامع حدنگار (کاداستر) کشور مصوب ۱۳۹۳ با اصلاحات بعدی، ثبت تقسیمنامه و صدور شناسه یکتا برای دارندگان اسناد رسمی مالکیت غیرحدنگار، منوط به اخذ سند مالکیت حدنگار است.
ماده ۱۲ ـ مالک شناسه یکتا میتواند برای دریافت گواهی مالکیت شناسه یکتا که شامل اطلاعات مذکور در ماده (۱۰) این آییننامه است، به سامانه یا دفاتر اسناد رسمی مراجعه کند.
ماده ۱۳ ـ پس از صدور شناسه یکتا برای واحدهای مشخصشده در نقشه معماری تأییدشده، سازمان موظف است شناسههای مذکور، مالکیت و میزان آنها و خلاصه اعمال حقوقی مربوطه را در اسناد مالکیت ملک ثبت و در دفتر الکترونیک املاک منعکس کند.
ماده ۱۴ ـ مالک یا مالکان هر یک از شناسههای یکتا بر اساس مساحت قطعات اختصاصی مندرج در نقشه معماری تأییدشده و براساس ماده (۱۰) قانون تملک آپارتمانها، مالک ملک مربوطه میشوند. این اطلاعات باید در دفتر الکترونیک املاک و استعلامات ملک ثبت گردد.
تبصره ـ در صورتی که نقشه معماری تأییدشده برای تمام ملک صادر نشده باشد، این حکم صرفاً در رابطه با قسمتهایی از ملک که برای آنها نقشه معماری تأییدشده صادر شده، اجرایی است.
ماده ۱۵ ـ ثبت اعمال حقوقی موضوع ماده (۱) قانون، مانند اعمال حقوقی ناقل مالکیت عین و عقد رهن برای ملکی که شناسه یکتا برای واحدهای مشخصشده در نقشه معماری تأییدشده آن صادر شده باشد و همچنین توقیف آن ملک، صرفاً با استفاده از شناسه یکتای مذکور ممکن است.
ماده ۱۶ ـ سازمان موظف است در زمان صدور شناسه یکتا، کلیه تعهدات رسمی مرتبط با ملکی که برای آن نقشه معماری تأییدشده صادر شده و حقوق متعهدله را در آن ثبت کند.
ماده ۱۷ ـ چنانچه ملکی که برای آن نقشه معماری تأییدشده صادر گردیده، در رهن باشد، شناسههای یکتای مربوطه باید به همان میزان در رهن قرار گیرند.
ماده ۱۸- برای انعقاد قرارداد پیشفروش واحد ساختمانی، صدور شناسه یکتا الزامی است.
ماده ۱۹- سازمان موظف است سامانهای را طراحی کند که در قرارداد پیشفروش کامل یا سهمی از واحد، شناسه یکتا را بهگونهای مدیریت کند که انتقال مالکیت کامل یا به میزان سهم مورد نظر از مالک به شخص غیر از پیشخریدار امکانپذیر نباشد.
ماده ۲۰- سازمان مکلف است سامانهای را طراحی کند که با تأیید انجام تعهدات، انتقال مالکیت شناسه یکتا طبق قرارداد و وصول حقوق عمومی و دولتی بهطور خودکار صورت پذیرد. در صورت عدم وصول حقوق عمومی و دولتی بهصورت خودکار، این اقدام توسط سردفتر اسناد رسمی انجام خواهد شد.
تبصره ۱- احراز پرداخت اقساط قرارداد از طریق حساب امانی(واسط) موضوع ماده (۲۱) آییننامه ماده (۳) قانون صورت میگیرد.
تبصره ۲- احراز ایفای سایر تعهدات از طریق تأیید متعهدله در سامانه یا مرجع قضائی یا داور و یا شخص دارای پروانه نظام مهندسی که طرفین قرارداد اجازه دادهاند، انجام خواهد شد.
ماده ۲۱- سازمان موظف است امکان ثبت قرارداد مشارکت در ساخت را قبل از صدور نقشه معماری تأیید شده فراهم کند. بدین ترتیب، طرفین میتوانند توافقات خود درباره مالکیت واحدها و تخصیص سایر قطعات اختصاصی مانند توقفگاه(پارکینگ) و انباری را در قالب اولویتها در قرارداد ذکر کنند. پس از صدور نقشه معماری تأییدشده، دریافت شناسه یکتا الزامی است و اولویتی که نقشه معماری تأییدشده با آن مطابقت دارد، مبنای صدور شناسه یکتا خواهد بود. انطباق نقشه با اولویتها بر عهده مرجع صدور پروانه است، مگر اینکه در قرارداد مشارکت در ساخت به نحو دیگری توافق شده باشد.
ماده ۲۲- ثبت اعمال حقوقی درخصوص شناسه یکتا منوط به اخذ گواهی عدم خلاف از مرجع صدور پروانه با رعایت ماده (۶) قانون است.
ماده ۲۳- مراجع صدور پروانه در مورد املاک دارای نقشه معماری تأییدشده، تنها در صورتی که مالکان مصالحه رسمی انجام دهند و سایر ذینفعان شناسه یکتا موافقت کنند، میتوانند نقشه معماری تأییدشده و پروانه ساختمان را اصلاح کنند؛ مشروط بر اینکه مصالحه مطابق با ضوابط و مقررات شهرسازی باشد. در صورت صدور نقشه معماری تأییدشده اصلاحی، سازمان موظف است اطلاعات واحد متناظر شناسه یکتا و وضعیت مالکیت آن را طبق توافق مالکان و ذینفعان اصلاح کند.
تبصره ۱- هر توافق قانونی بین مالکان و مرجع صدور پروانه که به اصلاح نقشه منجر شود، شامل اصلاح نقشه معماری تأییدشده و شناسه یکتا میباشد.
تبصره ۲- مراجع تصویب طرحهای توسعه شهری و روستایی و دبیرخانه کمیسیون موضوع ماده (۵) قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مصوب ۱۳۵۱، همچنین مراجع رسیدگی به تخلفات ساختمانی مانند کمیسیونهای شهرداری مکلف به استعلام از سازمان درخصوص آخرین وضعیت مالکیت شناسه یکتا و رعایت حقوق تمامی مالکان شناسه یکتا هستند و باید تغییرات را بهصورت آنی در سامانه بارگذاری کنند.
تبصره ۳- مرجع صدور پروانه موظف است پیش از هرگونه اقدام در خصوص اصلاح پروانه ساختمان یا صدور گواهی عدم خلاف، آخرین وضعیت ثبتی و مالکیت شناسه یکتا را از سامانه استعلام کند.
همچنین بخوانید :